Rafał Hachuła

Krztusiec, znany również jako „kaszel 100-dniowy”, to choroba wywołana przez bakterię Bordetella pertussis. Charakteryzuje się intensywnym, przerywanym kaszlem, który trwa kilka tygodni, a nawet miesięcy. Kaszel jest zwykle tak silny, że może prowadzić do wymiotów, zmęczenia, a nawet trudności w oddychaniu. Co należy wiedzieć o tej groźnej chorobie i jak przebiega leczenie? Rozmawiamy na ten temat z lek. Martą Moskal z Centrum Medycznego Scanmed, American Heart of Poland. Od kilku lat obserwujemy niepokojący wzrost liczby zachorowań na krztuśca. W 2024 roku, od 1 stycznia do 15 września, na podstawie danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny, w Polsce zgłoszono 14 584 przypadki zachorowań. To ponad 26-krotny wzrost w porównaniu do roku poprzedniego. Wzrost liczby zachorowań na krztuśca może mieć kilka przyczyn. – Jedną z nich jest niezrealizowany program szczepień w dzieciństwie, który nie zapewnił odpowiedniego poziomu odporności wśród dzieci. Drugą istotną przyczyną jest zmniejszona ochrona dorosłych, wynikająca z upływu czasu od ostatniego szczepienia przypominającego w 14. roku życia. Warto pamiętać, że szczepienie przeciwko krztuścowi powinno być powtarzane co 10 lat. Niestety, ponieważ są to szczepienia zalecane i odpłatne, nie cieszą się one dużą popularnością, a to prowadzi do obniżenia skuteczności ochrony populacji – wyjaśnia lek. Marta Moskal, Centrum Medyczne Scanmed, American Heart of Poland.   Higiena przede wszystkim Krztusiec jest chorobą zakaźną, która przenosi się drogą kropelkową. Jeśli w otoczeniu występują osoby z objawami kaszlu, najlepiej unikać kontaktu z nimi, zwłaszcza jeśli są to osoby z grupy podwyższonego ryzyka. Pamiętajmy o higienie – regularne mycie rąk, szczególnie po kaszlu lub kichaniu, może pomóc w ograniczeniu rozprzestrzeniania się bakterii. Należy także unikać dotykania twarzy, zwłaszcza ust, nosa i oczu, ponieważ to przez te miejsca bakterie mogą wniknąć do organizmu. Krztusiec to choroba, która w początkowej fazie może mieć podobne objawy do przeziębienia, ale różni się od niego pod wieloma względami. Objawy rozwijają się w trzech etapach. W I etapie – kataralnym (trwającym 1-2 tygodnie), objawy są podobne do przeziębienia, co utrudnia wczesną diagnozę. Pacjenci skarżą się na katar, łagodny kaszel, ból gardła, niską gorączkę i ogólne osłabienie. W II etapie – napadowym (trwającym 3-6 tygodni), kaszel staje się bardziej intensywny, pojawiają się napady kaszlu, które kończą się głośnym „krztuścem” (szczekającym dźwiękiem przy wdechu). Napady mogą trwać kilka minut i towarzyszą im trudności w oddychaniu, wymioty oraz bezdech, szczególnie u niemowląt. III etap – rekonwalescencji (trwający 1-2 miesiące) to okres, w którym pacjent stopniowo wraca do zdrowia, choć kaszel może utrzymywać się jeszcze przez kilka tygodni, a jego napady stają się mniej intensywne – opisuje ekspertka Centrum Medycznego Scanmed, American Heart of Poland.   Powikłania krztuśca Krztusiec może prowadzić do poważnych powikłań, zwłaszcza u dzieci poniżej 1. roku życia, seniorów oraz osób z osłabionym układem odpornościowym. Do najczęstszych powikłań należą: · Pneumonia (zapalenie płuc) – to jedno z najcięższych powikłań krztuśca, które może wystąpić w wyniku wtórnych zakażeń bakteryjnych. Może prowadzić do niewydolności oddechowej, zwłaszcza u niemowląt. · Zaburzenia oddechowe – w tym bezdech, zwłaszcza u niemowląt, który może prowadzić do niedotlenienia organizmu. · Uszkodzenie mózgu – rzadkie, ale mogą wystąpić w wyniku braku tlenu (hipoksji) podczas napadów kaszlu. · Złamania żeber – spowodowane intensywnymi napadami kaszlu. · Wymioty – mogą prowadzić do odwodnienia, szczególnie u małych dzieci. · Przepuklina pachwinowa – u niemowląt i małych dzieci może wystąpić w wyniku dużych napadów kaszlu, które wywołują wzrost ciśnienia w jamie brzusznej.   Czy to krztusiec? W celu potwierdzenia zakażenia krztuścem wykonuje się odpowiednie testy laboratoryjne. Wśród najczęściej stosowanych metod znajduje się PCR (reakcja łańcuchowa polimerazy), która polega na pobraniu próbki wymazu z nosa lub gardła, oraz badania przeciwciał. W przypadku infekcji wykonuje się testy na obecność przeciwciał IgM (dodatnie wskazują na świeże zakażenie), IgA (pojawiają się jako pierwsze w najwcześniejszej fazie choroby) oraz IgG (mogą świadczyć o przebytej infekcji lub obecności bakterii w organizmie).   Kluczowe jest szybkie leczenie Krztusiec jest chorobą wywołaną przez bakterię i najczęściej wdrażamy antybiotykoterapię, co powoduje zmniejszenie ryzyka rozprzestrzeniania się choroby. Istotne jest, aby leczenie rozpocząć jak najszybciej, najlepiej przed wystąpieniem napadów kaszlu. Krztusiec to poważna choroba, której objawy mogą łatwo zostać pomylone z przeziębieniem. Jednak lekceważenie kaszlu, szczególnie u dzieci, osób starszych i osób z osłabionym układem odpornościowym, może prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych.

Morsowanie, czyli zanurzanie się w zimnej wodzie, stało się jednym z popularniejszych trendów ostatnich lat. Choć jeszcze niedawno była to aktywność kojarzona głównie z wąskim gronem entuzjastów, dziś przyciąga coraz więcej osób – od młodych po seniorów. Czy morsowanie niesie za sobą korzyści zdrowotne? Kto nie powinien myśleć o tej zimowej aktywności? Rozmawiamy na ten temat z Bartoszem Dulębą, fizjoterapeutą Uzdrowiska Ustroń, Grupa American Heart of Poland. Regularne kąpiele w zimnej wodzie mogą pozytywnie wpływać na organizm. – Morsowanie między innymi wzmacnia odporność i poprawia samopoczucie. Jest także idealne po aktywnościach fizycznych takich jak narty czy bieganie – mówi Bartosz Dulęba. Ekspozycja na zimno pobudza krążenie, poprawia pracę układu odpornościowego i może przyspieszać regenerację mięśni. Wielu morsów podkreśla, że po zimnej kąpieli czują przypływ energii i lepszy nastrój. Nie każdy może zostać morsem Choć morsowanie ma wiele korzyści, nie jest to aktywność przeznaczona dla każdego. – Osoby z chorobami układu krążenia, zakrzepicą, po przebytym zawale serca czy z nadciśnieniem tętniczym powinny unikać morsowania – przestrzega fizjoterapeuta American Heart of Poland. Zanim zdecydujemy się na rozpoczęcie przygody z morsowaniem, warto skonsultować się z lekarzem rodzinnym lub kardiologiem. – To bardzo ważne, aby zasięgnąć rady lekarza, który oceni, czy nasz stan zdrowia pozwala na taką formę zimowej aktywności – zaznacza Bartosz Dulęba. Zanim wejdziesz do wody… Aby morsowanie było bezpieczne i nie skończyło się hipotermią, należy przestrzegać kilku zasad. Przede wszystkim przed wejściem do wody konieczna jest rozgrzewka. – Powinna składać się z biegania i prostych ćwiczeń gimnastycznych, takich jak pajacyki, przysiady czy podskoki – wymienia Bartosz Dulęba. Strój do morsowania nie jest skomplikowany. Wystarczą kąpielówki lub strój kąpielowy, rękawiczki, czapka oraz buty do wody. Przyda się również ręcznik oraz szlafrok do ogrzania się po kąpieli. – Po morsowaniu należy wypić coś ciepłego, więc warto zabrać ze sobą termos z ciepłym napojem – dodaje ekspert American Heart of Poland. Maksymalnie 5 minut W wodzie spędzamy od 30 sekund do 5 minut, można to zrobić na raz, jak i w seriach: 30-60 sekund w wodzie, wychodzimy – robimy rozgrzewkę, po czym wchodzimy następny raz. – Nie powinniśmy morsować częściej niż 4-5 razy w tygodniu. Jeśli czujemy, że jest nam za zimno i nie wytrzymujemy, należy natychmiast wyjść z wody, by uniknąć hipotermii – ostrzega Bartosz Dulęba. Podczas morsowania ważne jest także odpowiednie zanurzenie w wodzie – do poziomu wysokości serca. – Po zimnej kąpieli kluczowe jest szybkie ogrzanie organizmu poprzez bieganie lub inne ćwiczenia fizyczne. Najlepiej rozgrzewać się do momentu, aż całkowicie wyschniemy – mówi fizjoterapeuta. Morsuj odpowiedzialnie! Dla własnego bezpieczeństwa najlepiej nie morsować samemu, warto zabrać ze sobą towarzysza. – Jeśli dopiero zaczynamy, warto skorzystać z pomocy doświadczonej w morsowaniu osoby lub dołączyć do jednego z wielu klubów morsowych działających w Polsce – podkreśla Bartosz Dulęba. – Pamiętajmy jednak o najważniejszym: przed pierwszą zimową kąpielą warto skonsultować się z lekarzem, odpowiednio się przygotować i zawsze słuchać sygnałów wysyłanych przez własne ciało – podsumowuje fizjoterapeuta American Heart of Poland.

Aktywność fizyczna to podstawowy element profilaktyki zdrowotnej. Sporty zimowe to doskonały sposób na poprawę kondycji i aktywne spędzanie czasu. Wymagają one również przygotowania, ponieważ niskie temperatury mogą zwiększać ryzyko kontuzji – mięśnie są bardziej napięte, tkanki słabiej ukrwione, a wiązadła i torebki stawowe mniej elastyczne. Jak zatem bezpiecznie uprawiać sport zimą? O tym rozmawiamy z Sebastianem Tryką z Uzdrowiska Ustroń, Grupa American Heart of Poland. Zacznij od rozgrzewki Najważniejsze to pamiętać o odpowiedniej rozgrzewce, właściwym ubiorze oraz regeneracji po wysiłku. – Aby uniknąć urazów, warto zadbać o odpowiednią rozgrzewkę, która powinna być nieco staranniej wykonana niż w ciepłe pory roku. Zimą mamy bowiem zaburzone prawidłowe czucie głębokie. Dobra rozgrzewka pobudzi też nasz metabolizm – zwraca uwagę Sebastian Tryka. Warto skupić się na dynamicznych ćwiczeniach, takich jak podskoki, wykroki czy krążenia ramion, które stopniowo przygotują ciało do wysiłku. Na cebulkę Ubiór odgrywa kluczową rolę w uprawianiu zimowych sportów. Zbyt gruba odzież może prowadzić do przegrzania organizmu i nadmiernej potliwości, co w zimowych warunkach skutkuje wychłodzeniem. – Najlepiej ubierać się warstwowo, „na cebulkę”, co umożliwia regulację temperatury. Warto wybrać ubrania termoaktywne, które skutecznie odprowadzają wilgoć i pozwalają skórze oddychać – mówi ekspert American Heart of Poland Regeneracja jest ważna Po wysiłku fizycznym kluczowa jest odpowiednia regeneracja, która pozwala uniknąć przeciążeń i zmniejsza ryzyko kontuzji. Rozciąganie po treningu pomaga uelastycznić mięśnie, a dodatkowo warto zadbać o masaż, np. za pomocą rollera, który rozluźni napięte partie ciała. Innym sposobem na regenerację jest także sauna, która poprawia krążenie. – Nie można zapominać o prawidłowym nawodnieniu i diecie. W zimie organizm zużywa więcej energii na utrzymanie odpowiedniej temperatury, dlatego warto sięgać po ciepłe posiłki i napoje, które wspierają termoregulację – stwierdza Sebastian Tryka. Więcej kalorii Mimo większych wymagań, zimowa aktywność fizyczna niesie ze sobą wiele korzyści. Organizm w chłodnych warunkach zużywa więcej energii, co przyczynia się do intensywniejszego spalania kalorii. Ponadto wysiłek fizyczny wpływa na wzrost produkcji białych krwinek, które wzmacniają odporność i pomagają organizmowi lepiej radzić sobie z infekcjami. Regularna aktywność na świeżym powietrzu hartuje organizm, poprawia kondycję i samopoczucie dzięki zwiększonemu wydzielaniu hormonów szczęścia. Dlatego niezależnie od pory roku warto znaleźć aktywność, która sprawia nam przyjemność i dostosować ją do warunków atmosferycznych. Odpowiednie przygotowanie, rozgrzewka oraz dbałość o regenerację pozwolą cieszyć się sportami zimowymi bez ryzyka kontuzji. Ruch to inwestycja w zdrowie.